| պատմության վաղնջական ժամանակները | Հին քարի դար/ պալեոլիթհնագույն ժա մանակներից մինչև Ք. ա. XII հազարամյակն | Միջին քարի դար/մեզոլիթ/Ք.ա. 12-րդ հազ.-Ք.ա. 10-րդ հազ. | Նոր քարի դար/ նեոլիթ/Ք.ա.10-րդ հազ.-Ք.ա. 6-րդ հազ.կեսեր | Պղնձի -քարի դար/էնեոլիթ/Ք. ա. VI հա զարամյակի կեսերից մինչև Ք. ա. V հա զա րամ յակի վերջերը: | Բրոնզի /պղինձ +անագ/դարՔ.ա 4-րդ հազ.-Ք.ա.2-րդ հազ. | Երկաթի դար՛/Ք.ա. 2-րդ հազ. |
| Զենքի տեսակներ | Նետ ու աղեղ | Նետ ու աղեղ, տեգ , պարսատիկ | տեք,պարսատիք | Կացին, սուր | ||
| Աշխատանքի գործիքներ | Հատիչ, կտ րիչ , քե րիչ, ծա կիչ | արոր | ||||
| Զբաղմունք | հա վաք չու թյունը և որ սոր դու թյունն,ձկնորսություն | Ընտելացվեց վայրի կենդանին | Անասնապահություն, երկրագործություն, արհեստագործություն, պարզ փոխանակություն | Զինագործություն, դարբնություն | ||
| Ապրելու վայրը | Նախնադարյան հոտ-տոհմական համայնք, քարանձավ, | Տեղափոխվեցին գետերի , լճերի ափամերձ շրջաններ | Տոհմերի միավորում-ցեղերի առաջացում, ընտրում էին ցեղի առաջնորդԲնակավայրի կառուցում | Նահապետական ընտանիք, մասնավոր սեփականություն,հասարակական տարբեր խմբերի առաջացում,ցեղային միություն- պետության առաջացում | ||
| Նվաճումներ, հայտնագործություններ | հնչյունների հիման վրա էլ ձևավոր վեց լե զուն (խոսքը), կրա կի ստաց ման գյու տը | Արտադրող տնտեսություն | Արոր,անիվավոր սայլ | |||
| Կրոնական պատկերացումներ, քրմություն |
2. Դիտել տեսաֆիլմերից մեկը, կես էջի սահմանում պատմել
- ինչի մասին էր
Տեսաֆիլմը նախնադարյան մարդկանց մասին էր։
- ամենատպավորիչ հատվածը
Ինձ ամենատպավորից հատվածը այն հատվածն էր, որ նախնադարի մարդիք ապրում էին 40-50 տարի։
- ինչ նոր բան իմացար
Ես սովորեցի, որ մարդը կարող է ոչ մի բանից հայտնաբերել ամեն ինչ։
Թարգմանություն
Երբ: 3,3 միլիոն — 500,000 տարի առաջ
Ով: Ավստրալոպիթեկ, աշխատող մարդ, Հայդելբերգի ժողովուրդ, նեանդերթալցիներ
Ավստրալոպիթեկուսում մեծանալը շատ էր
ավելի շուտ, քան մերը, և մոլի պես գաղտագողի հայտնվեց հապալասների թփերի մեջ — անսպասելիորեն: Այնտեղ
գրեթե պատանեկություն չկար. երեկվա հիմար ձագը
հանկարծ դարձավ լուրջ չափահաս: Գիտնականները պարզել են դա
ոչ միայն հայտնաբերված մնացորդներով, այլ
նաև դիտարկումների արդյունքում
մեր ամենամոտ ազգականների՝ շիմպանզեների հասունացման մասին, որոնք կարելի է համեմատել ավստրալոպիթեկների հետ։ Ծնվելուց հետո երեխան ավստրալոպիտեկուսն արագորեն աճեց և
հասել է սեռական հասունության, ենթադրաբար 12-15 տարեկանում։
Այնուամենայնիվ, մեր տեսակի հիմնական առանձնահատկությունը
զարգացող ուղեղն էր, որը ձգվում էր դեպի գիտելիքը: Մարդը ստեղծված է ըստ կարգի
սովորել. բնական հետաքրքրասիրության շնորհիվ է, որ մենք նվաճեցինք տիեզերքը և հայտնագործեցինք ինտերնետը:
Եվ դուք պետք է սովորեք մանկության մեջ,
այնպես որ այն ավելի ու ավելի էր ձգվում ժամանակի մեջ — մեր նախնիները ավելի դանդաղ են մեծացել: Մեջ
աշխատող մարդ (Homo ergaster), ով ապրել է 1,8-ից 1,4 միլիոն տարի առաջ, հասունացման արագությունը
արդեն կապիկի և ժամանակակիցների միջև եղած մի բան էր:
Իսկական «երկար ու երջանիկ» մանկությունը միայն տղամարդու մեջ է հայտնվել
Հայդելբերգ — մոտ 500 000 տարի առաջ: Նմանատիպ մեր
հասունացման տեմպերն արդեն կային մեր «զարմիկների»՝ նեանդերթալցիների մոտ
(թեև աճը
մարմնի առանձին մասերի տոկոսադրույքը կարող է տարբերվել մերից, օրինակ՝ նրանք ատամներ էին ժայթքում):
Զարմանալի չէ, որ այսօրվա տեխնոկրատական աշխարհում, որտեղ այդքան
պետք է լինի
յուրացրել է, պատանեկությունը ձգվել է 12-14 տարի, և արդեն կան առաջարկներ գիտնականների կողմից թիթեղի տարիքը մինչև 24 տարեկան երկարացնելու վերաբերյալ։
Երբ: 400,000 – 30,000 տարի առաջ:
Ովքե՞ր՝ Հայդելբերգի մարդիկ, նեանդերթալցիներ, սապիենսներ
Չնայած այն հանգամանքին, որ կենսաբանական հասունացումը
նեանդերթալցիների, Հայդելբերգի ժողովրդի և
առաջին Homo sapiens-ը նման էր
ժամանակակիցների համար նրանց հոգեբանական մանկությունն ավարտվել է նույնքան արագ, որքան Ավստրալոպիթեկում՝ 10-12 տարեկանում: Երեխաները սկսեցին աշխատել
մեծահասակների հետ հավասար՝ քարե գործիքներ, զարդեր պատրաստել, որսի գնալ։
Հայտնիներից երկու տղաների աճյունների վերլուծություն
Սունգիրի թաղումը (33,000 — 34,000 տարի առաջ) Վլադիմիրի մարզում հուշում է, որ
ժամը
12-14 տարեկանում այս տղաներն այնքան են մաշվել իրենց ոսկորները, որ բծախնդիր մարդաբանները կարողացել են որոշել իրենց հիմնական զբաղմունքը:
Առաջինն իր ողջ կյանքում միայն դա է արել
նա ձեռքով ավլիչ շարժումներ է արել (հավանաբար նետել է
տեգեր), իսկ երկրորդը ինչ-որ բան ընտրեց (քանի որ
Թաղման մեջ հայտնաբերվել են հազարավոր ուլունքներ մամոնտի ոսկորներից, գիտնականները ենթադրում են, որ հենց նրանք է զբաղվել դրանց արտադրությամբ):
Նեանդերթալցիների մանկությունն էլ ավելի դժվար էր։ Կա
ապացույց, որ նրանք ավելի արագ են ծերանում, քան մենք (և
նաև տարբեր դրույքաչափերի պատճառով
համեմատած մարմնի առանձին մասերի զարգացումը
Մեզ համար նեանդերթալցի երեխաները, չնայած իրենց երիտասարդ տարիքին, նման էին իրենց կոպիտ մեծահասակներին.
հաստ ատամներ): մնացորդների ուսումնասիրություններ
ինը տարեկան նեանդերթալցին, ով ապրում էր Օկլադնիկովի քարանձավում
Ալթայը մոտ 28,000
- 29000 տարի առաջ ցույց տվեց, որ նրա ոսկորներն իրենց կառուցվածքով համեմատելի են մեր ժամանակակիցի ոսկորների հետ, ով ավելի քան 50 տարեկան է։ Սա ցույց է տալիս
մեծ ֆիզիոլոգիական սթրես. Երեխան, հավանաբար, արել է
ծանր ֆիզիկական աշխատանք և անընդհատ.
Այսպիսով, մկանային ռելիեֆը պալեոլիթյան երեխաների մոտ (երկուսն էլ
նեանդերթալները և սապիենսները) մշակվել է ոչ ավելի վատ, քան
ռումինացի մարզիկ Ջուլիանո Ստրոեին, ով Գինեսի ռեկորդների գրքում է հայտնվել իր մրցութային հինգ տարում:
Զարմանալի չէ, որ
Միջին նեանդերթալցիների կյանքի տեւողությունը հազիվ է հասել 30 տարվա:
Երբ: 3,6 միլիոն — 14,000 տարի առաջ
Ով: Ավստրալոպիթեկ, Հայդելբերգի ժողովուրդ, սապիենս
Որոշ հաճելի էր նույնիսկ ավստրալոպիտեկուս երեխաների մոտ: Մեջ
Լաետոլի կոչվող տարածքը, որը գտնվում է ք
Տանզանիայում հայտնաբերվել են ավստրալոպիտեկուսի հետքեր՝ երեխա և մեծահասակ, ով անցել է
այստեղ 3,6 միլիոն տարի առաջ: Տպագրությունները ցույց են տալիս, որ քայլելիս,
մայրը բռնեց երեխայի ձեռքը, և
նա, բռնելով նրան, փոքր ցատկեր կատարեց (նույնը սիրում են անել ժամանակակից երեխաները): Սա
վկայում է մեր նախնիների ամենահին խաղի մասին:
Բայց խաղալիքներն իրենք են հայտնվում շատ ավելի ուշ։ Այնուամենայնիվ, սրանք միայն
նրանք, որոնք գտել են գիտնականները: Ի վերջո, հայտնի է, որ նույնիսկ
Շիմպանզե աղջիկները տիկնիկներ են խաղում (տղաները դա չեն անում), օգտագործելով սովորական ձողիկներ: Փայտ,
կաշի, բուրդ կամ մոմ, որից
Ժամանակակից աբորիգենները խաղալիքներ են պատրաստում, որոնք կազմում են ցանկացած հնագույն մշակույթի հիմնական ժառանգությունը, այդպես չէ
պահպանվել է, ուստի կարելի է ենթադրել, որ խաղալիքները շատ են հայտնվել
վաղուց.
Քարի առաջին վկայությունը
խաղալիքները ծագել են Հայդելբերգի ժողովրդի ժամանակներից՝ 250,000 — 160,000 տարի առաջ: Նման խաղալիքներ
- փոքրիկ քարե կտրիչի երկարությունը 4,4 սմ և
17 գ քաշով — հայտնաբերվել է Հոլանդիայի Քվինթելուխեն քաղաքում: Հետաքրքիր է, որ ոմանք
ատրճանակները ձեռքից պատրաստված են վատ, որոշները միջին որակի են, իսկ որոշները չեն զիջում
իսկական «չափահաս» chopper-ին: Սրանից՝ գիտնականներ
եզրակացնել, որ որոշ խաղալիքներ են պատրաստվել
երեխաներին մեծահասակների կողմից, իսկ ոմանք սովորել են ինքնուրույն պատրաստել:
Սա «դպրոցական» առարկաներից մեկն էր
որը փոխարինեց ժամանակակից հանրահաշիվը կամ գրականությունը հնությամբ։ Բայց կային այլ «դասեր»՝ նկարչություն և
կավից քանդակագործություն. Սա երևում է ժայռի մեջ
այն ժամանակների նկարներն ու քանդակները, որոնք նման են հոլանդական chopper-ներին.
բիզոն կավից ներս
The Tuque d’Audubé-ի քարանձավը (Ֆրանսիա, 14,000 տարի առաջ) գոյակցում է ապշած արձանիկների հետ, որոնք պատրաստված են ակնհայտորեն ապաշնորհ երեխայի կողմից:
ձեռքը.
Մեկ այլ հնագույն խաղալիք գնդակն է: Մեջ
Ֆրանսիական Fontane քարանձավ, հարվածների հետքեր
14000 տարի առաջ երկու երեխաների կողմից նետված կավե գնդակի հատակին հայտնաբերվել է:
Երբ՝ 427,000 – 29,000 տարի առաջ
Ովք՝ Հայդելբերգի ժողովուրդ, նեանդերթալցիներ, պրոտոսապիենսներ, սապիենսներ
Մեր նախնիները բավականին սոված մանկություն են ունեցել
- Նախքան ուտելու բան, այն պետք է ձեռք բերվեր: Եվ հետևաբար
երեխաները ավելի անկախ օրինակ չէին, քան այսօրվա երեխաները: Չնայած նրանց ծնողները հոգ էին տանում
նրանց մասին, բայց հազիվ թե ավելին, քան ընդունված է ժամանակակից ցեղերում։
Հինները շատ էին սիրում իրենց սերունդներին,
նույնիսկ եթե նրանք բոլորի նման չլինեին: Դրա օրինակն է
Հայդելբերգի երեխայի գանգը իսպանական Սիմա դե լոս Հուեսոս քարանձավից, որը թվագրվում է 427,000 տարի առաջ: Այն
դժբախտը տառապել է օքսիտալ կարի չափազանց վաղ գերաճով, որի պատճառով իր
գլուխ
ձեռք է բերել ոչ ստանդարտ ձև `շատ ուղղահայաց ճակատով և գլխի մի փոքր դուրս ցցված հետևի մասով: Այնուամենայնիվ, նա դեռ ապրում էր
որոշակի տարիքի, ինչը նշանակում է մեկ բան՝ ինչ-որ մեկը հոգ է տանում նրա մասին:
Մեկ այլ օրինակ վերաբերում է մեր
նույնիսկ ավելի մերձավոր ազգականների՝ Հոմո հելմեիի (պրոտոսապիենսի) մնացորդները Իսրայելի Սխուլի և Կաֆզեի քարանձավներից:
100000 տարի առաջ այստեղ ապրում էր հիդրոցեֆալուսով հիվանդ երեխա։ Նա
հավանաբար սիրվել է ոչ միայն իր ժամանակ
ողջ կյանքի ընթացքում, բայց նաև մահից հետո, քանի որ նրան թաղեցին
որոշ առանձնահատուկ պատիվներով. նրա գերեզմանում պառկած էր մի թխած
ջայլամի ձու, փոսն ինքն էր
ծածկված քարե սալաքարով (սովորական երեխաների գերեզմանները, որպես կանոն, ունեն այլ սարքավորումներ՝ քարե գործիքներ, օխրա ցողում, ոսկրային ուլունքներ)։
Այնուամենայնիվ, ծնողական զգացմունքները չեն եղել
ազդել նախաձեռնության ծեսերին անցնելու անհրաժեշտության վրա, որոնք հայտնվել են ժ
առնվազն 30000 տարի առաջ և տարածվել են գրեթե ամենուր: Ենթադրվում է, որ
վերոնշյալ հուղարկավորության մեջ թաղված տղաներից մեկը
Սունգիրի, նույնպես պատրաստվել է նման արարողության։ Նրա ոսկորների մեջ գիտնականները հայտնաբերել են
ցինկի պակասություն, ինչը հուշում է, որ խեղճը կերել է
շատ քիչ միս, որն այն ժամանակներում (34000 տարի առաջ) ավելին էր, քան ստանդարտ սնունդը: Բայց արգելքը
սովորական ճաշացանկերի օգտագործման մասին
Նախաձեռնության ծեսին նախապատրաստվելիս այսօր ցեղերը կիրառվում են, ուստի ոչինչ չի խանգարում դա անել այդ հեռավոր վայրերում
տարիներ։ Եվ տղան կարող էր դառնալ առարկա
զոհաբերություն — դա կարող է վկայել նրա կոնքի ոսկորին նիզակի անցքը:
Նախաձեռնության ծեսերի իմաստը վերածնունդն է, այն
դա խորհրդանշական մահ է, և դա լավ չի լինում: Զարմանալի չէ, որ դա ցավում է, և ինչպես: Մեջ
Հյուսիսային Աֆրիկա, բազմաթիվ գանգեր՝ թակած
հայտնաբերվել են առջևի ատամներ (օրինակ
այս տարածքում այսօր հանդիպում է ծեսը, երբ սկսվում է տղամարդու մեջ): Եվ 16 տարեկանից բարձր բոլոր արական սեռի բնակիչները
ծերունի, ով ապրել է Վերին պալեոլիթի վայրում՝ Dolné Vestonica-ում
Չեխիայի Հանրապետություն 32,000 — 29,000 տարի առաջ, նրանց ճակատներին սպի է եղել (այս տարիքի կանայք և երեխաներ
չուներ այն), ինչը նույնպես վկայում է նախաձեռնության ծեսի մասին:
Բարի գալուստ Ադրինա Մարգարեանի բլոգ 